Opieka naprzemienna – kiedy dwa domy mogą tworzyć rodzinę?

Rozpad związku rodziców wpływa na życie dziecka, a w dotychczas znanej mu rzeczywistości zmienia się rozkład i proporcja ról.  Z perspektywy rodziców ponownego zdefiniowana wymaga relacja rodzicielska i niezbędne jest stworzenie nowych warunków, na których możliwa będzie współpraca o dobro dziecka. Dane z 2017 roku pokazują, że już tylko 40% kobiet otrzymuje wyłączną władzę rodzicielską nad dziećmi, a w ponad 50% przypadków władza ta pozostawiana jest razem matce i ojcu. Ważnym czynnikiem, który pomaga dziecku w radzeniu sobie z konsekwencjami rozstania jest regularny kontakt z drugim rodzicem, dlatego z każdym rokiem w Polsce rośnie liczba wydawanych orzeczeń o opiece naprzemiennej. Mimo to wciąż stanowią one zaledwie niewielki procent spraw.

Pojęcie opieka naprzemienna (w istocie odnoszące się do pieczy naprzemiennej, ponieważ reguluje zakres praw i obowiązków wynikających z wykonywania władzy rodzicielskiej) polega na przyznaniu każdemu z rodziców prawa do pieczy nad dzieckiem w określonym czasie w roku.

Orzeczenie o pieczy naprzemiennej jest zawsze rozstrzygnięciem o władzy rodzicielskiej, a nie o kontaktach z dzieckiem, dlatego opieką naprzemienną nie będzie: kilka widzeń z dzieckiem w miesiącu, odbieranie dziecka z przedszkola, zapewnianie odpoczynku i zabawy, nauka czytania, rysowania, dostarczanie zabawek, ubrań, leków, wożenie do lekarza. Opieka sprawowana przez rodzica nad dzieckiem musi być systematyczna, aby mogła mieć charakter opieki naprzemiennej, a rodzice muszą ją sprawować po równo, na przykład: dziecko zamieszkuje tydzień (dwa tygodnie) z jednym rodzicem, następny tydzień (dwa tygodnie) z drugim rodzicem. I tak na zmianę, aby okresy były powtarzające.

Zasady sprawowania pieczy naprzemiennej mogą̨ być́ określone w pisemnym porozumieniu rodziców o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, jak również ustanowienie tego sposobu opieki może nastąpić na wniosek poprzez rozstrzygnięcie Sądu.

Katalog warunków, jakie są niezbędne, aby sprawować opiekę naprzemienną nie jest zamknięty, ale kluczowym z nich jest współdziałanie rodziców – opieka naprzemienna ma służyć dziecku, a nie jego rodzicom. Poprawna i bezkonfliktowa relacja pomiędzy rodzicami wymaga wzajemnego szacunku i zaufania, stawiania potrzeb dziecka na pierwszym miejscu, jak i dobrej komunikacji w sprawach dziecka i w obecności dziecka. Rodzice powinni reprezentować podobny model wychowawczy oraz posiadać porównywalne kompetencje wychowawcze.

Nadto istotna jest sprawna organizacja i precyzyjnie określony plan zapewniający łatwą reorganizację w przypadku konieczności modyfikacji. Z uwagi na to, że z opieką naprzemienną związane jest utrzymywanie dwóch domów, wymaga ona odpowiednich możliwości finansowych od obojga rodziców. Naczelną rolę odgrywa również̇ odległość́ pomiędzy miejscami zamieszkania rodziców, bowiem w szczególności ona kształtuje sytuację dziecka. Jeżeli rodzice mieszkają̨ odpowiednio blisko siebie, dziecko jest w stanie odpowiednio ułożyć swoje relacje w środowisku szkolnym i społecznym. Nie należy również zapominać́ o zdaniu dziecka, jak i o tym w jakim wieku się ono znajduje, jaki jest jego stan zdrowia i stan psychiczny.

Sposób sprawowania opieki nad dzieckiem na dwa domy jest sumą wad i zalet. Nie w każdym przypadku będzie rozwiązaniem właściwym, ale ostatnie wyniki badań potwierdzają, że opieka naprzemienna zapewniana przez rodziców żyjących w rozłączeniu korzystnie wpływa na samopoczucie i zachowanie dzieci, ponieważ dziecko zachowuje relacje z obojgiem rodziców. Należy jednak pamiętać, że ciężarem przemieszczenia się pomiędzy dwoma domami obarczone jest przede wszystkim dziecko – to ono funkcjonuje w dwóch pokojach, ma dwa komplety ubrań, czy zabawek, otoczone jest różnymi osobami, zmienia się jego odległość od kolegów i szkoły. Sytuacja ta może wpływać na jego poczucie bezpieczeństwa i powodować jeszcze większe trudności w adaptacji, zwłaszcza w przypadku małych dzieci.

Opieka naprzemienna nie jest rozwiązaniem powszechnym z uwagi na konieczność spełnienia wielu wymogów, dlatego decydując się na powyższy model opieki nad dzieckiem należy uważnie zastanowić się, czy dobro dziecka zostanie zachowane. Odejście od tzw. weekendowych rodziców i możliwość równego wychowania zmieniają dotychczasowe oblicze wychowania dzieci po rozstaniu – konflikt ustępuje miejsce współpracy.

Jeżeli po przeczytaniu niniejszego artykułu, zastanawiacie się Państwo nad wyborem opieki naprzemiennej jako właściwego sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, Adwokaci z naszej Kancelarii służą Państwu pomocą i radą.

Polub nas na Facebooku, aby na bieżąco śledzić przydatne materiały, które publikujemy.