Zobacz, co zrobić kiedy twój kontrahent nie rozlicza się z wykonanej usługi zasłaniając się pandemią Covid – 19

Coraz więcej naszych klientów ma problemy z płatnościami od swoich kontrahentów, którzy tłumaczą się enigmatycznie „epidemią koronawirusa”. W ostatnim czasie otrzymaliśmy również podobne zapytanie, co skłoniło nas do przyjrzenia się kwestii nieregulowania zobowiązań w związku z koronawirusem. Poniżej treść zapytania:

Prowadzę firmę gastronomiczną.  W styczniu podpisałem umowę z podmiotem X na usługi cateringowe. Końcowy termin realizacji przypada na czerwiec 2020 r. Jednak pandemia spowodowała że została zawieszona usługa – zwróciłem się więc do drugiej strony o możliwość rozliczenia już wykonanej usługi jednak do tej pory zwlekają z odpowiedzią. Co w tej sytuacji mogę zrobić?

Tego typu sytuacje, a także przypadki nieregulowania płatności przez kontrahentów, podczas gdy druga strona wykonała zobowiązanie wynikające z umowy, mają ostatnio miejsce coraz częściej. Spowodowane są one zwykle problemami finansowymi po stronie niepłacących kontrahentów, związanymi z obostrzeniami wprowadzonymi w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa Covid – 19. W związku z powyższym pojawia się więc pytanie, jak w czasach wirusa Covid-19 powinniśmy zachować się, kiedy druga strona nie reguluje przysługujących nam należności, kiedy wykonaliśmy swoje zobowiązanie.

I

Po pierwsze należy wskazać, że wprowadzone przez rząd nowe regulacje które zbiorczo można określić jako tarczę antykryzysową nie uregulowały kwestii opóźnienia w płatności z powodu pandemii. Oznacza to, że przedsiębiorca ma uprawnienie do skorzystania ze standardowych rozwiązań zawartych w postanowieniach umowy wiążącej strony lub obowiązujących przepisach prawa cywilnego, regulujących kwestie niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązań.

Jeżeli w umowie brak jest postanowień regulujących postępowanie w przypadku wystąpienia opóźnienia w płatności po stronie naszego kontrahenta (przykładowo takich jak przedłużenie terminu płatności, renegocjacja umowy czy wygaśnięcie umowy w razie wystąpienia szczególnych sytuacji), przedsiębiorca ma uprawnienie do:

1. Skorzystania z prawa odstąpienia od umowy wzajemnej – zgodnie z art. 491 § 1 kodeksu cywilnego jeżeli druga strona dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, strona która nie otrzymała należnego jej wynagrodzenia, może wyznaczyć jej dodatkowy termin zapłaty z informacją, że brak płatności w ww. terminie spowoduje odstąpienie przez nią od umowy. Co istotne, art. 492¹ kodeksu cywilnego daje ponadto możliwość odstąpienia od umowy bez wyznaczania terminu dodatkowego, jeśli nasz kontrahent oświadczy, że nie spełni swojego świadczenia. Odstąpienie dla stron oznacza, że każda ze stron będzie zobowiązana zwrócić drugiej wszystkie świadczenia, które otrzymała, a umowa będzie uznana za niezawartą;
2. Jeżeli nie jesteśmy zainteresowani odstąpieniem od umowy, korzystnym rozwiązaniem będzie wezwanie dłużnika do dobrowolnej zapłaty zaległości. Zdarza się, że za pomocą tego środka, udaje się wspólnie uzgodnić dogodny dla stron termin płatności, ustalić płatność odsetek i rekompensaty za opóźnienie dla wierzyciela;
3. Jeżeli natomiast wezwanie nie odniosło oczekiwanego skutku – wierzyciel może wystąpić na drogę sądową.Postępowania, z których może skorzystać przedsiębiorca cechują się krótkim czasem rozpatrywania i są prowadzone zwykle bez fizycznej obecności stron w sądzie. Pozwala to na wygodne dla przedsiębiorcy załatwienie sprawy. Co istotne, nie warto jednak czekać z tym krokiem zbyt długo, gdyż roszczenie o zapłatę może ulec przedawnieniu.

Istotne z perspektywy przedsiębiorcy, który nie otrzymał swojej należności będzie również powoływanie się przez niepłacącego kontrahenta na to, że pandemia wirusa Covid – 19 stanowi przesłankę siły wyższej, uniemożliwiającą mu wykonanie umowy. I faktycznie wystąpienie siły wyższej może zwolnić drugą stronę z odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania, ale nie w każdej sytuacji. Sama pandemia wirusa Covid-19 może spełniać przesłanki pozwalające na uznanie okoliczności wywołanych pandemią za stan „siły wyższej”, jednakże taki stan powinien być badany w odniesieniu do okoliczności konkretnej sprawy. Każdy taki przypadek z kolei wymaga indywidualnej oceny. Należy też pamiętać, że pomiędzy niewykonaniem umowy (albo nienależytym wykonaniem umowy), a stanem siły wyższej musi istnieć związek, co oznacza, że do niewykonanie umowy (albo jej nienależytego wykonania) doszło w następstwie siły wyższej. Jeżeli strony nie uregulowały w umowie przesłanki siły wyższej, druga strona będzie zobowiązana udowodnić ww. związek.

Podobnie będzie, jeżeli kontrahent powoła się na klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków. Zgodnie bowiem z art. 357¹ kodeksu cywilnego jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Trzeba pamiętać, że ww. zmianę umowy z powołaniem się na klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków będzie mógł dokonać sąd. Oznacza to z kolei, że niepłacący kontrahent, aby uwolnić się od odpowiedzialności, będzie zobowiązany nie tylko wystąpić do sądu, ale również doprowadzić do wydania przez sąd wyrok uwzględniającego jego żądanie.

II

Pozostając przy klauzuli nadzwyczajnej zmiany stosunków – należałoby wrócić do zapytania czytelnika z początku niniejszego artykułu. Temat możliwości domagania się zapłaty za wykonanie części zobowiązania, jeśli pandemia przerwała realizację usługi w jej trakcie powiązany jest bowiem ściśle ze zmianą stosunków w umowie. Jeżeli strony nie uregulowały kwestii zmiany wykonywania umowy w jej trakcie w umowie, a nie jest możliwe porozumienie pomiędzy stronami, czytelnik ma uprawnienie do powołania się właśnie na klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków. Ponadto jeżeli czytelnik uzna, że dalsze wykonywanie przez niego umowy będzie niemożliwe z powodu panującej epidemii, będzie uprawniony do wypowiedzenia zawartej umowy z ważnych powodów, na podstawie art. 746 § 2 kodeksu cywilnego.

Podsumowując:

W razie wystąpienia opóźnienia w płatnościach naszego kontrahenta, mamy do wyboru kilka możliwości: skorzystanie z prawa odstąpienia od umowy, wezwanie dłużnika do zapłaty na drodze polubownej i renegocjowanie warunków umowy, oraz wystąpienie na drogę sądową. Należy pamiętać, że ustawodawca, w tarczy antykryzysowej, nie uregulował szczególnych rozwiązań, chroniących dłużników przed zapłatą. Powyższe z kolei oznacza, że jeżeli niepłacący kontrahent powoła się na przesłankę siły wyższej lub nadzwyczajnej zmiany stosunków, będzie zobowiązany wykazać odpowiedni związek przyczynowy, a nawet wystąpić do sądu, z żądaniem wyznaczenia sposobu wykonania zobowiązania przez strony.

Polub nas na Facebooku, aby na bieżąco śledzić przydatne materiały, które publikujemy.