Przed nami, bo już 30 maja, święto Bożego Ciała, które jest dniem ustawowo wolnym od pracy. W tym roku wolne przypada w czwartek, co oznacza, że osoby, które na piątek wzięły urlop wypoczynkowy – będą mogły cieszyć się długim, bo aż czterodniowym weekendem. Sytuacja rodzi jednak pytania – czy pracodawca może sam zdecydować o tym, by ogłosić dzień wolny od pracy i zobowiązać pracowników do odpracowania wolnego w inny dzień, przykładowo sobotę? W jakim czasie musi nastąpić odpracowanie dnia wolnego? W niniejszym artykule omówię powyższe kwestie, z tym jednak zastrzeżeniem, że poszczególne sytuacje mogą różnić się w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i ustalonego w umowie o pracę czasu pracy. Przyjmijmy jednak, że pracownik zatrudniony jest na pełen etat i pracuje od poniedziałku do piątku.
Przepisy Kodeksu Pracy a dni wolne
Pracodawca musi stosować się do zasad wynikających z Kodeksu pracy. Z niego wynika natomiast, że czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Dniami wolnymi od pracy według przepisów są niedziele oraz święta. Z powyższego wynika, że sobota nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy, a przyjęty tydzień pracy od poniedziałku do piątku wynika raczej z tradycji i potrzeby.
Nic nie stoi na przeszkodzie, by pracodawca ogłosił dzień wolny od pracy. Do jego decyzji należy również, czy pracownicy będą musieli odpracować udzielone wolne godziny.
Dzień wolny jako nagroda
Dzień wolny może przybrać formę nagrody dla pracownika. Kodeks pracy określa bowiem maksymalne limity czasu pracy, a dozwolone jest jego zmniejszanie. W takiej sytuacji nieobecność jest uznawana za usprawiedliwioną i nie ma konieczności odpracowywania godzin nieobecności. Pracodawca powinien jednak pamiętać, że pracownik zachowuje w tej sytuacji prawo do wynagrodzenia.
Odpracowanie dnia wolnego w sobotę
O wiele częstszą sytuacją jest ogłaszanie u pracodawcy dnia wolnego z koniecznością jego odpracowania, zazwyczaj w sobotę. Pracodawca może przyjąć takie rozwiązanie i zobowiązać pracowników do pracy w sobotę, powinien jednak pamiętać, że musi nastąpić to w przyjętym w pracy okresie rozliczeniowym. O ile u pracodawcy przyjęty jest trzymiesięczny okres rozliczeniowy – odrobienie dnia wolnego w dniu 31 maja może nastąpić w czerwcu, o tyle, jeżeli stosowany jest jednomiesięczny okres rozliczeniowy, sobota w pracy powinna mieć miejsce jeszcze w maju.
A co w sytuacji, jeżeli pracownik nie może pracować w tę konkretną sobotę?
Jeżeli pracownik nie porozumie się z pracodawcą i nie umówi innego terminu odpracowania, jedynym wyjściem jest wykorzystanie urlopu wypoczynkowego. W sytuacji, jeżeli wyznaczenie dnia wolnego nastąpiło z inicjatywy pracodawcy, nie może on natomiast nakazać pracownikom odrobienia godzin nieobecności przez wydłużanie czasu pracy (np. pozostawanie przez kilka dni do godziny 18, zamiast 16). Przy takim postępowaniu pracodawca byłby zobowiązany wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za nadgodziny. Pozostawanie po pracy po godzinach w celu odpracowania nieobecności, bez konieczności wypłacania wynagrodzenia za nadgodziny, może mieć miejsce tylko, gdy nieobecność pracownika miała miejsce wskutek jego wniosku, przykładowo, gdy musiał załatwić pilne sprawy osobiste w godzinach pracy. Aby ułatwić powyżej opisaną procedurę, warto uwzględnić odpowiednie zapisy w Regulaminie pracy. Zarządzenie dnia wolnego, jak i wyznaczenie dnia do odpracowania nieobecności, może też nastąpić zarządzeniem pracodawcy.
A co z niedzielą – czy pracodawca może narzucić konieczność odpracowania udzielonego dnia wolnego w niedzielę?
Nie, jest to bowiem dzień ustawowo wolny od pracy. Od tej zasady istnieje kilka wyjątków, które obejmują m.in. akcje ratownicze, czy pracę związaną z transportem albo pilnowaniem mienia. Co do zasady jednak pracodawca nie może wymagać od swoich pracowników, by zjawili się w pracy w niedzielę.
Pracodawca może ogłosić dodatkowy dzień wolny od pracy i zobowiązać pracowników do jego odpracowania, najczęściej w sobotę. Musi jednak przestrzegać przepisów Kodeksu pracy i zapewnić możliwość odpracowania w przyjętym okresie rozliczeniowym. W przypadku problemów z odpracowaniem w wyznaczonym terminie, pracownik powinien uzgodnić inny termin lub skorzystać z urlopu wypoczynkowego.
W przypadku dodatkowych pytań zapraszamy do kontaktu.
